Ακολουθίες
(κατά την Ελληνική Ορθόδοξη παράδοση)
Σαφώς υπάρχουν πολλές τυπικές διατάξεις των ακολουθιών της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μας. Όχι μόνο διαφέρουν αυτά μεταξύ των λαών αλλά διαφέρουν από τόπο σε τόπο καθώς και μεταξύ των Μονών. Η διαφορά αυτή οφείλεται κυρίως σε κλιματολογικά αίτια όσον αφορά τους λαούς, και στον σεβασμό των κτητορικών θεσπισμάτων όσο αφορά τις Μονές. Το γεγονός αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Δηλαδή, δεν έχει τόσο σημασία ο τρόπος προσευχής αλλά αυτή η ίδια η προσευχή προς το Θεό και η διαρκής δοξολογία Του.
Εμείς εδώ, παραθέτουμε μια Τυπική διάταξη πού διαπιστώσαμε ότι επικρατεί σε πολλές Μονές και Ναούς της Ελλάδας με ελάχιστες διαφορές μεταξύ τους. Για διευκόλυνση των χρηστών, χωρίσαμε το Τυπικό σε τρία κεφάλαια:
- Τυπικό περιόδου Παρακλητικής.
- Τυπικό περιόδου Τριωδίου.
- Τυπικό περιόδου Πεκτηκοσταρίου.
1) ΤΥΠΙΚΟ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΗΣ (ΟΚΤΩΗΧΟΥ)
Γενικές παρατηρήσεις:
Η τυπική διάταξη της περιόδου αυτής χωρίζεται σε τρείς περιπτώσεις:
α) Της καθ’ ημέρας ακολουθίας (όταν ο Άγιος της ημέρας δεν έχει μεγάλη Δοξολογία).
β) Της ημέρας με δοξολογούμενο Άγιο.
γ) Των μεγάλων εορτών (Δεσποτικών, Θεομητορικών, κ.λ.π.)
Ένας τρόπος για να διακρίνουμε τις πιο πάνω περιπτώσεις είναι ο εξής: Βλέπουμε στο Μηναίο τί περιλαμβάνει η Ακολουθία της ημέρας.
- Αν ο Άγιος της ημέρας, έχει στο «Κύριε ἐκέκραξα…» τρία Τροπάρια και το «Δόξα Πατρί… Καί νῦν….» είναι Θεοτόκιον ή Σταυροθεοτόκιο (Ίσως ο Άγιος της ημέρας έχει «Δόξα Πατρί..» οπότε «Καί νῦν…» Θεοτόκιο ή Σταυροθεοτόκιο), αλλά δεν έχει Απόστιχα, τότε τελούμε την α΄ περίπτωση.
- Αν ο Άγιος της ημέρας έχει στον Εσπερινό, έξι Τροπάρια στο «Κύριε ἐκέκραξα…» και ακολουθεί «Δόξα Πατρί..» του Αγίου «Καί νῦν…» Θεοτόκιο. Έχει επίσης Απόστιχα και μετά τά Απόστιχα «Δόξα Πατρί..» του Αγίου, «Καί νῦν…» Θεοτόκιο και κοιτάζοντας στον Όρθρο έχει Αίνους, τότε τελούμε τη β΄ περίπτωση και ψάλλουμε Δοξολογία.
Σημείωσε ότι όταν τύχει Άγιος που ψάλλουμε τη Δοξολογία ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή τρώγουμε λάδι και κρασί.
- Αν ο Εσπερινός έχει Προφητείες, και ο Όρθρος Πολυέλαιο και Ευαγγέλιο, χαρακτηρίζεται μεγάλη εορτή και τελούμε την γ΄ περίπτωση. Σημείωσε ότι οποιαδήποτε ημέρα τύχει εορτή της Παναγίας (όχι ανάμνηση εικόνας) καταλύουμε ψάρι. Επίσης τρώγουμε ψάρι και στις μνήμες του Προδρόμου (εκτός της 29ης Αυγούστου που κάνουμε τέλεια νηστεία, και της 24ης Φεβρουαρίου που αν βρεθεί εντός της Μεγ. Τεσσαρακοστής τρώγουμε μόνο λάδι).
- Τέλος κατά την τυπική διάταξη της περιόδου αυτής, χρησιμοποιούμε τα εξής βιβλία:
I. Παρακλητική ή Οκτάηχος.
II. Μηναίο.
III. Μέγα Ωρολόγιο.
IV. Ψαλτήριο.
Α) Τυπικό της καθ’ ημέραν Ακολουθίας. (χωρίς μεγάλη Δοξολογία).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
1. Στη καθ’ ημέρα Ακολουθία, ο Ιερέας δεν υπηρετεί από το Άγιο Βήμα αλλά βρίσκεται εκτός αυτού πλησίον του ψάλτη. Όποτε είναι η ώρα για να διαβάσει ευχές και να εκφωνήσει εκτενείς ικεσίες κ.λ.π. έρχεται ενώπιον της εικόνας του Δεσπότη Χριστού που υπάρχει στο Τέμπλο (δεξιά της Ωραίας Πύλης).
2. Επίσης, ο Ιερέας πάνω από το ράσο, ενδύεται μόνο επιτραχήλιο και φορεί καλυμμαύχι (οι Ιερομόναχοι και κουκούλι). Όταν διαβάζει ευχές είναι πάντα ασκεπής. Σε πολλές Μονές υπάρχει μόνιμα κρεμάμενο επιτραχήλιο, μεταξύ Ωραίας Πύλης και της εικόνας του Χριστού.
3. Στη συγκεκριμένη Τυπική διάταξη, η Ωραία Πύλη είναι πάντα κλειστή.
4.Όπου αναφέρεται πιο κάτω «Ο Προεστός», δύναται να αντικατασταθεί από τον ψάλτη ή τον Αναγνώστη.
5. Αν δεν υπάρχει Ιερέας, αρχίζουμε την ακολουθία λέγοντας «Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.». Το ίδιο λέμε και στο τέλος της Ακολουθίας. Οι ευχές, εκφωνήσεις και εκτενείς που λέγει ο Ιερέας, δεν λέγονται.
(Α1) Προ του Εσπερινού
( Η θ΄ Ώρα )
Ο Ιερέας λαμβάνει το επιτραχήλιο και αφού ευλογήσει και ασπασθεί αυτό, το φορεί και ενώπιον της εικόνας του Δεσπότου Χριστού (του Τέμπλου) καλυμμένος με το καλυμμαύχι, εκφωνεί:
Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ο Ψάλτης : Ἀμήν.
Ο Ιερέας(ή ο Προεστώς):Δόξα σοι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν,δόξα σοι.Βασιλεύ Οὐράνιε..
Ο Αναγνώστης: Ἄγιος ὁ Θεός, Ἄγιος Ἰσχυρός, ………. (Τρισάγιο).
Ο Ιερέας : Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………
Ο Ψάλτης : Ἀμήν.
(Ο Ιερέας απέρχεται στο στασίδι του)
Ο Αναγνώστης: Κύριε ἐλέησον(12). Δόξα Πατρί……. Καί νῦν…………
Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν τῷ Βασιλεῖ ἡμῶν Θεῷ.
Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν Χριστῷ τῷ Βασιλεῖ ἡμῶν Θεῷ.
Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν αὐτῷ Χριστῷ, τῷ Βασιλεῖ καί Θεῷ ἡμῶν.
Και συνεχίζει την ανάγνωση της ενάτης Ώρας όπως διατυπώνεται στο Ωρολόγιο. Αφού διαβασθούν οι τρεις ψαλμοί της θ΄ ώρας (επαναλαμβάνεται ο τελευταίος στίχος του τρίτου ψαλμού) συνεχίζει ο Αναγνώστης,
Δόξα Πατρί……. Καί νῦν…………
Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Δόξα σοι ὁ Θεός,(3)
Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον,
Δόξα Πατρί……..(Διαβάζει το Απολυτίκιο του Αγίου της ημέρας)
Καί νῦν καί ἀεί…. Το Θεοτοκίο του Ωρολογίου «Ὁ δι’ ἡμᾶς γεννηθείς ἐκ Παρθένου….» και συνεχίζει, «Μή δή παραδώης ἡμᾶς εἰς τέλος…» και αμέσως, «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, ……….» (Τρισάγιο).
Ο Ιερέας : Ὅτι σοῦ ἐστίν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις…..
Ο Αναγνώστης: Ἀμήν. Και διαβάζει το Κοντάκιο του Αγίου της ημέρας. Αμέσως το «Κύριε ἐλέησον» (40), το «Ὁ ἐν παντί καιρῷ….», «Κύριε ἐλέησον»(3), «Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…..», «Τήν Τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ…», «Ἐν ὀνόματι Κυρίου εὐλόγησον Πάτερ». Ο Ιερέας επανέρχεται προ της εικόνας του Δεσπότου Χριστού και εκφωνεί·
Ο Ιερέας : «Ὁ Θεός οἰκτειρῆσαι ἡμᾶς …..»
Ο Προεστώς : (Την ευχή) « Δέσποτα Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεός ἡμῶν…».
Μετά την ευχή, ο Ιερέας έρχεται μπροστά από την Ωραία Πύλη και βλέποντας προς δυσμάς κάνει μικρή Απόλυση.
(Α2) Εσπερινός (εκτός Σαββάτου)
Μετά το «Δι’ εὐχῶν…» της θ΄ Ώρας, επανέρχεται ο Ιερέας ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού και εκφωνεί·
Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ο Προεστώς:Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν τῷ Βασιλεῖ ἡμῶν Θεῷ.
Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν Χριστῷ τῷ Βασιλεῖ ἡμῶν Θεῷ.
Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν αὐτῷ Χριστῷ, τῷ Βασιλεῖ καί Θεῷ ἡμῶν.
Και διαβάζει το Προοιμιακό Ψαλμό (103) όπως διατυπώνεται στο Ωρολόγιο. Κατά τη διάρκεια του Προοιμιακού ψαλμού, ο Ιερέας ασκεπής διαβάζει ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού τις ευχές του Λυχνικού.
Αφού τελειώσει ο Ιερέας τις ευχές καλύπτεται πάλι και μετά τον Προοιμιακό ψαλμό, εκφωνεί από τον τόπο που βρίσκεται τα Ειρηνικά και μετά την εκφώνηση Ὅτι σοῦ ἐστίν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις….» απέρχεται στο στασίδι του, ενώ ο Αναγνώστης πηγαίνει στο μέσον του Ναού, κάτω από το Πολυέλαιο και διαβάζει το Ψαλτήριο της ημέρας.
Μετά το Ψαλτήριο, ο Ιερέας ενώπιον της εικόνας του Δεσπότου Χριστού εκφωνεί τη μικρή συναπτή και μετά από αυτή, ο Ψάλτης αρχίζει να ψάλλει το «Κύριε ἐκέκραξα…» στον ήχο της εβδομάδας άμα το Μηναίο έχει τρία τροπάρια. Αν όμως το Μηναίο έχει έξι τροπάρια ψάλλουμε στον ήχο των τροπαρίων.
Ενόσω ο β΄ ψάλτης ψάλλει το «Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου..» ο Ιερέας εισέρχεται στο Ιερό λαμβάνει το θυμιατό (το οποίο έχει ήδη ετοιμασθεί) και θυμιάζει την Αγία Τράπεζα. Εξέρχεται έξω από το Ιερό θυμιάζει την Ωραία Πύλη, τις εικόνες του τέμπλου και στη συνέχεια όλο το Ναό ως συνήθως. Αφού τελειώσει το θυμίαμα, αφήνει το θυμιατό στο ίδιο τόπο, εξέρχεται από το Ιερό και πηγαίνει στο στασίδι του.
Μετά το «Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου..», ο Αναγνώστης διαβάζει τους υπόλοιπους στίχους των ψαλμών, από δε τον στίχο «Ἐάν ἀνομίας παρατηρήσεις Κύριε……»ψάλλουμε Τροπάρια ως εξής: Πρώτα ψάλλουμε από τη Παρακλητική τρία Τροπάρια. (αν προσέξουμε, η Παρακλητική στον Εσπερινό έχει δύο ομάδες Τροπάρια π.χ. τη Δευτέρα τρία Κατανυκτικά και τρία των Αρχαγγέλων. Το ίδιο συμβαίνει κάθε ημέρα. Εμείς θα επιλέξουμε δύο Τροπάρια από τη πρώτη ομάδα και ένα από τη δεύτερη). Αφού ψάλλουμε τα τρία Τροπάρια της Παρακλητικής προτάσσοντας από ένα στίχο, συνεχίζουμε με τα τρία Τροπάρια από το Μηναίο. Ακολουθεί (στο Μηναίο) το «Δόξα Πατρί…..Καί νῦν …..» που είναι Θεοτόκιο ή Σταυροθεοτόκιο στους Εσπερινούς της Τρίτης και της Πέμπτης.
Ο Προεστώς: Φώς ἱλαρόν……. (Διαβαστά)
Ο Ιερέας: (από τη θέση του) Ἑσπέρας, Προκείμενον.
Ο Ψάλτης: Ψάλλει το Προκείμενο της ημέρας τρις φορές. (Πριν την τρίτη φορά, διαβάζεται ο στίχος), και αμέσως,
Ο Προεστώς: Καταξίωσον Κύριε…(Διαβαστά)
Ενόσω διαβάζεται το «Καταξίωσον Κύριε..», ο Ιερέας επανέρχεται ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού καί μόλις τελειώσει ο Προεστώς, εκφωνεί τα «Πληρωτικά».Στρέφεται πρός το λαό και ευλογεί λέγοντας «Εἰρήνη πᾶσι» κ.λ.π. και γυρνώντας πάλι πρός την εικόνα του Δεσπότη Χριστού, διαβάζει την ευχή (ασκεπής). Μετά την εκφώνηση «Εἴη τό κράτος τῆς βασιλείας Σου…», απέρχεται στο στασίδι του και ο Ψάλτης, ψάλλει τα Απόστιχα της Παρακλητικής. Μετά τά Απόστιχα,
Ο Προεστώς ή ο Ιερέας: «Νῦν ἀπολύεις τόν δοῦλον Σου Δέσποτα…»
Ο Αναγνώστης: Το «Τρισάγιο».
Ο Ιερέας: (Από τη θέση του) «Ὅτι σοῦ ἐστίν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις…..
Ο Ψάλτης:Ἀμήν. Καί ψάλλει το Απολυτίκιο του Αγίου της ημέρας, «Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…..», το ανάλογο με τον ήχο αυτού, Θεοτόκιο ή Σταυροθεοτόκιο. Αν υπάρχουν Απολυτίκια δύο Αγίων, πρώτα το Απολυτίκιο του ενός, «Δόξα Πατρί….» τού άλλου Καί νῦν καί ἀεί…..» το ανάλογο με τον ήχο του τελευταίου, Θεοτόκιον.
Ενόσω ψάλλονται τα Απολυτίκια, ο Ιερέας επανέρχεται ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού και εκφωνεί την «Εκτενή» (Εἴπωμεν πάντες…). Μετά ο Ιερέας έρχεται μπροστά από την Ωραία Πύλη και βλέποντας προς δυσμάς, εκφωνεί «Σοφία».
Ο Αναγνώστης : Εὐλόγησον
Ο Ιερέας : Ὁ ὥν εὐλογητός, Χριστός ὁ Θεός ἡμῶν, πάντοτε νῦν καί ἀεί …..
Ο Προεστώς : Στερεῶσαι Κύριος ὁ Θεός ἡμῶν τήν ἁγίαν καί ἀμώμητον πίστιν τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, σύν τῇ Ἁγίᾳ Ἐκκλησίᾳ, πόλει καί ἑνορίᾳ ταύτῃ εἰς αἰώνας αἰώνων.
Ο Ιερέας : Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς.
Ο Προεστώς : Τήν Τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ ….
Ο Ιερέας :(Ερχόμενος στο μέσον και βλέποντας προς δυσμάς). Δόξα σοι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι.
Ο Αναγνώστης : Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…. Κύριε ἐλέησον»(3), εὐλόγησον.
Ο Ιερέας: (Απόλυση). Χριστός ὁ αληθινός Θεός ἡμῶν ταῖς πρεσβείαις τῆς Παναχράντου ………….. τῶν Ἁγίων καί δικαίων θεοπατόρων Ἰωακείμ καί Ἄννης, τοῦ Ἁγίου….. οὕ τήν μνήμην ἐπιτελοῦμεν καί πάντων σου τῶν Ἁγίων, ἐλεῆσαι καί σῶσαι ἡμᾶς ὡς ἀγαθός καί φιλάνθρωπος καί ἐλεήμων Θεός.
Ο Προεστώς : Πρόσδεξαι Κύριε ὁ Θεός,τήν δέησιν ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καί ἐλέησον ἡμᾶς.
Ο Αναγνώστης : Γένοιτο Κύριε τό ἔλεός σου ἐφ’ ἡμᾶς, καθάπερ ἡλπίσαμεν ἐπί Σέ.
Ο Προεστώς : Αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἀοίδίμων κτητόρων καί ἀνακαινιστῶν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας ταύτης.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν…
(Α3) Μεσονυκτικό (εκτός Σαββάτου καί Κυριακής)
Πρό του Όρθρου, διαβάζεται το Μεσονυκτικό, ως εξής:
Ο Ιερέας: Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ο Ψάλτης : Ἀμήν.
Ο Ιερέας(ή ο Προεστώς):Δόξα σοι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν,δόξα σοι.Βασιλεύ Οὐράνιε..
Ο Αναγνώστης: Ἄγιος ὁ Θεός, Ἄγιος Ἰσχυρός, ………. (Τρισάγιο).
Ο Ιερέας : Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………
Ο Ψάλτης : Ἀμήν.
Ο Ιερέας απέρχεται στο στασίδι του και συνεχίζει ο Αναγνώστης (διαβαστά) τα τρία Τροπάρια, «Ἐξεγερθέντες τοῦ ὕπνου…, Δόξα Πατρί…Τῆς κλίνης καί τοῦ ὕπνου…, Καί νῦν… Ἀθρόον ὁ Κριτής…..». Το «Κύριε ἐλέησον» (12) και τις δύο ευχές «Ἐκ τοῦ ὕπνου ἐξανιστάμενος…», καί «Δόξα σοι, Βασιλεύ….».
Και συνεχίζει ο Αναγνώστης «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν…κ.λ.π.», και ακολούθως τον «Άμωμο» (το 17ο Κάθισμα του Ψαλτηρίου) σέ τρείς στάσεις. Όταν τελειώσει το Κάθισμα «Δόξα Πατρί….Καί νῦν καί ἀεί…Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν….» και τέλος το «Τρισάγιο».
Ο Ιερέας: Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………
Ο Αναγνώστης: (Διαβαστά τα Τροπάρια) «Ἰδού ὁ νυμφίος ἔρχεται…, Δόξα Πατρί…Τήν ἡμέραν ἐκείνην…., Καί νῦν… Σέ τό ἀπόρθητον τεῖχος…». Τό «Κύριε ἐλέησον» (40),«Ὁ ἐν παντί καιρῷ…. Κύριε ἐλέησον» (3), «Δόξα Πατρί….Καί νῦν καί ἀεί….Τήν Τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ…. Ἐν ὀνόματι Κυρίου εὐλόγησον Πάτερ».
Ο Ιερέας : «Ὁ Θεός οἰκτειρῆσαι ἡμᾶς» …..
Ο Προεστώς :Τις ευχές «Δέσποτα Θεέ….,», «Κύριε Παντοκράτωρ…» και « Σέ εὐλογοῦμεν…» (Η δεύτερη ευχή «Κύριε Παντοκράτωρ…», διαβάζεται μόνο από την 22α Σεπτεμβρίου μέχρι και την εβδομάδα προ της Κυριακής των Βαϊων). Μετά απ’ αυτά,
Ο Αναγνώστης: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν…κ.λ.π.», και τους Ψαλμούς 120 και 133,«Δόξα Πατρί….Καί νῦν καί ἀεί…. Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Ἀλληλούϊα, Δόξα σοι ὁ Θεός,(3), και το «Τρισάγιο».
Ο Ιερέας : «Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………»
Ο Αναγνώστης: (Διαβάζει τα Τροπάρια) «Μνήσθητι Κύριε…, Ὁ βάθει σοφίας…, Δόξα Πατρί… Μετά τῶν Ἁγίων…, Καί νῦν…Μακαρίζομέν σε πᾶσαι αἱ γενεαί….» και μετά το«Κύριε ἐλέησον» (12),
Ο Προεστώς :Την ευχή «Μνήσθητι Κύριε τῶν ἐπ’ ἐλπίδι….»
Ο Αναγνώστης: «Ὑπερένδοξε, ἀειπάρθενε….. »
Ο Προεστώς : Ἡ ἐλπίς μου ὁ Πατήρ…..
Ο Αναγνώστης: Τήν πάσαν ἐλπίδα μου….
Και ψάλλουμε τα τρία Κατανυκτικά Τροπάρια,
- Ἐλέησον ἡμᾶς, Κύριε ἐλέησον ἡμᾶς….
- Δόξα Πατρί….Κύριε ἐλέησον ἡμᾶς, ἐπί σοί γάρ……
- · Καί νῦν……Τῆς εὐσπλαχνίας τήν πύλην ἄνοιξον……
Ο Ιερέας : (Ερχόμενος στο μέσον και βλέποντας προς δυσμάς κάνει την Απόλυση). Δόξα σοι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι.
Ο Αναγνώστης : Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…. Κύριε ἐλέησον» (3), εὐλόγησον.
Ο Ιερέας: (Απόλυση). Χριστός ὁ αληθινός Θεός ἡμῶν ταῖς πρεσβείαις τῆς Παναχράντου ………….. τῶν Ἁγίων καί δικαίων θεοπατόρων Ἰωακείμ καί Ἄννης, τοῦ Ἁγίου….. οὕ τήν μνήμην ἐπιτελοῦμεν καί πάντων σου τῶν Ἁγίων, ἐλεῆσαι καί σῶσαι ἡμᾶς ὡς ἀγαθός καί φιλάνθρωπος καί ἐλεήμων Θεός.
Ο Ιερέας : (συνεχίζει από τον τόπο πού βρίσκεται, ενώ ο Αναγνώστης λέει σε κάθε ικεσία το «Κύριε ἐλέησον»)
- Εὐξώμεθα ὑπέρ εἰρήνης τοῦ κόσμου.
- Ὑπέρ τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν.
- Ὑπέρ τοῦ εὐσεβούς ἡμῶν ἔθνους.
- Ὑπέρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (δεινός) καί πάσης τῆς ἐν Χριστῷ ἡμῶν ἀδελφότητος.
- Ὑπέρ τῶν ἀπολειφθέντων πατέρων καί ἀδελφών ἡμῶν.
- Ὑπέρ τῶν μισούντων καί ἀγαπώντων ἡμᾶς.
- Ὑπέρ τῶν ἐλεούντων καί διακονούντων ἡμῖν.
- Ὑπέρ τῶν ἐντειλαμένων ἡμῖν τοῖς ἀναξίοις, εὔχεσθαι ὑπέρ αὐτῶν.
- Ὑπέρ ἀναρρύσεως τῶν αἰχμαλώτων.
- Ὑπέρ τῶν ἐν θαλάσσῃ καλῶς πλεόντων.
- Ὑπέρ τῶν ἐν ἀσθενείᾳ κατακειμένων.
- Εὐξώμεθα καί ὑπέρ εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς.
- Καί ὑπέρ πάσης ψυχῆς Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων.
Και στραφείς ο Ιερέας προς ανατολάς συνεχίζει,
Ο Ιερέας : Μακαρίσωμεν τούς εὐσεβεῖς βασιλεῖς.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Τούς Ὀρθοδόξους Ἀρχιερεῖς.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Τούς κτίτορας τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας (ἡ Ἱερᾶς Μονῆς) ταύτης.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Τούς γονεῖς, ἀναδόχους καί διδασκάλους ἡμῶν.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Καί πάντας τούς προαπελθόντας πατέρας καί ἀδελφούς ἡμῶν, τούς ἐνθάδε εὐσεβῶς κειμένους καί ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξους.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας στραφείς και πάλι προς δυσμάς εκφωνεί
Ο Ιερέας : Εἴπωμεν καί ὑπέρ ἑαυτῶν τό Κύριε ἐλέησον.
Ο Αναγνώστης : Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον.
Ο Ιερέας : Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν…
Ο Αναγνώστης : Ἀμήν.
(Α4) ΄Ορθρος (εκτός Σαββάτου καί Κυριακής)
Μετά το «Δι’εὐχῶν…» του Μεσονυκτικού, έρχεται ο Ιερέας ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού και εκφωνεί·
Ο Ιερέας : Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ο Αναγνώστης : «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν…κ.λ.π.», Και συνεχίζει να διαβάζει τους ψαλμούς 19 και 20. Αμέσως μετά το «Τρισάγιο».
Ο Ιερέας : Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………
Ο Αναγνώστης : Διαβάζει τα τρία Τροπάρια.
Σῶσον Κύριε τόν λαόν Σου…,
Δόξα Πατρί….Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ Σταυρῷ….,
Καί νῦν….Προστασία φοβερά…..
Ο Ιερέας : Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεός κατά τό μέγα ἔλεός Σου……
Ἕτι δεόμεθα ὑπέρ τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν.
Ἕτι δεόμεθα ὑπέρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν……
Ὅτι ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος Θεός ὑπάρχεις…..
Ο Αναγνώστης :Ἀμήν. Ἐν ὀνόματι Κυρίου, εὐλόγησον πάτερ.
Ο Ιερέας :Δόξα τῇ ἁγίᾳ καί ὁμοουσίῳ καί ζωοποιῷ καί ἀδιαρέτῳ Τριάδι, πάντοτε….
Ο Προεστώς : Ἀμήν. Καί αρχίζει την ανάγνωση του «Εξάψαλμου». (Κατά την ώρα που διαβάζεται ο Εξάψαλμος, σβήνονται όλα τα φώτα και τα κεριά πλην των κανδυλίων. Ο Ιερέας και ο Προεστώς κρατούν από ένα κερί, ώστε ο μεν Ιερέας να διαβάζει τις ευχές ενώπιον της εικόνας του Δεσπότη Χριστού, ο δε προεστώς για να διαβάσει τον Εξάψαλμο. Πάντες οι λοιποί στέκονται όρθιοι και με κατάνυξη ακούν τον Εξάψαλμο. Κατά μία παράδοση, όση ώρα κρατά ο Εξάψαλμος τόσην ώρα θα κρατήσει η κρίση κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού). Μετά τον «Εξάψαλμου», ο Ιερέας από τη θέση που βρίσκεται (ενώπιον της εικόνας του Δεσπότη Χριστού) εκφωνεί τα «Ειρηνικά» (Ἐν είρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν, κ.λ.π) ενώ απαντά ο Ψάλτης σε κάθε δέηση «Κύριε ἐλέησον».
Μετά την εκφώνηση από τον Ιερέα «Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα ….»,
Ο Ψάλτης:Ἀμήν. Θεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖν……(τετράκις), ενώ ο Αναγνώστης απαγγέλλει τους ενδιάμεσους στίχους. Στη συνέχεια τα Απολυτίκια όπως στον Εσπερινό.
Ο Αναγνώστης:Το α΄ Κάθισμα του «Ψαλτηρίου» της ημέρας.
Ο Ψάλτης:Τα Τροπάρια (Καθίσματα) της Παρακλητικής.
Ο Αναγνώστης:Το β΄ Κάθισμα του «Ψαλτηρίου» της ημέρας.
Ο Ψάλτης:Τα Τροπάρια (Καθίσματα) της «Παρακλητικής».
(Συνήθως στη καθ’ ημέρα Ακολουθία δέν γίνονται μικρές συναπτές από τον Ιερέα, ανάμεσα στα Καθίσματα.). Μετά τά Καθίσματα ,
Ο Αναγνώστης: Τον 50ο Ψαλμό. (Ἐλέησόν με ὁ Θεός….). Και συνεχίζει την ανάγνωση των Κανόνων της Παρακλητικής και του Μηναίου. Μετά την Τρίτη Ωδή των Κανόνων ο Ιερέας (ενώπιο της εικόνας του Δεσπότου Χριστού) μικρή Συναπτή και ο Ψάλτης τα Καθίσματα του Μηναίου. Μετά την έκτη Ωδή ο Ιερέας και πάλι μικρή Συναπτή και ο Αναγνώστης το Συναξάριο της ημέρας. Στη συνέχεια οι υπόλοιπες ωδές των Κανόνων. Μετά την ανάγνωση των Κανόνων,
Ο Ψάλτης: Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν καί προσκυνοῦμεν τόν Κύριον. Και ψάλλει τον Ειρμό της ογδόης Ωδής του Μηναίου.
Ο Ιερέας : Τήν Θεοτόκον καί μητέρα τοῦ φωτός, ἐν ὕμνοις τιμῶντες μεγαλύνομεν.
Ο Ψάλτης:Ψάλλει «Τήν Τιμιωτέραν…» (6 φορές) με τους ανάλογους στίχους, ενώ ο Ιερέας θυμιάζει όπως συνηθίζεται. Στο τέλος ψάλλετε ο Ειρμός της ένατης Ωδής και το«Ἄξιον ἐστίν ὡς ἀληθῶς…..»
Ο Ιερέας :Ἔτι καί ἔτι……(μικρή Συναπτή), και μετά την εκφώνηση «Ὅτι σέ αἰνοῦσι….»
Ο Ψάλτης: Τό «Εξαποστειλάριο» (αν υπάρχει) του Μηναίου, αλλιώς της ημέρας (από το Ωρολόγιο) με το Θεοτόκιο.
Ο Αναγνώστης: Διαβάζει τούς ψαλμούς 148, 149, 150. Στο τέλος, Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…..
Ο Προεστώς :(διαβαστά) Σοί δόξα πρέπει, Κύριε ο Θεός …Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ…
Ο Ιερέας : Ενώπιο της εικόνας του Δεσπότη Χριστού τα «Πληρωτικά» (Πληρώσωμεν τήν ἑωθινήν δέησιν…), τό «Εἰρήνη Πᾶσι, κ.λ.π.». Μετά την εκφώνηση «Εἴῃ τό κράτος…»,
Ο Ψάλτης: Τα Απόστιχα από τη «Παρακλητική» με τους στίχους, και το «Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…..» (Θεοτόκιο ή Σταυροθεοτόκιο), που ακολουθεί.
Ο Ιερέας (ή ο Προεστώς):Ἀγαθόν τό ἐξομολογεῖσθαι τῷ Κυρίῳ……
Ο Αναγνώστης: Ἄγιος ὁ Θεός, Ἄγιος Ἰσχυρός…..(Τρισάγιο).
Ο Ιερέας : Ὅτι Σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία καί ἡ δύναμις………
Ο Ψάλτης: Ἀμήν. Και τα Απολυτίκια όπως στο Εσπερινό. (Το Θεοτοκίο είναι διαφορετικό από εκείνο του Εσπερινού) και αμέσως διαβάζεται η Α΄Ώρα ως εξής·
Ο Αναγνώστης: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν…κ.λ.π.», Και συνεχίζει την ανάγνωση των τριών Ψαλμών της πρώτη Ώρα κατά την τάξη της ενάτης. Μετά την ευχή«Χριστέ τό φῶς τό ἀληθινόν….» , διαβάζεται και το «Ἄξιον ἐστίν ὡς ἀληθῶς…..».
Ο Ιερέας : (Ενώπιο της εικόνας του Δεσπότη Χριστού) την «Εκτενή» (Εἴπωμεν πάντες…) και μετά την εκφώνηση «Ὅτι ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος….», εκφωνεί «Σοφία»
Ο Αναγνώστης : Ευλόγησον
Ο Ιερέας : Ὁ ὥν εὐλογητός, Χριστός ὁ Θεός ἡμῶν, πάντοτε νῦν καί ἀεί …..
Ο Προεστώς : Στερεῶσαι Κύριος ὁ Θεός ἡμῶν τήν ἁγίαν καί ἀμώμητον πίστιν τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, σύν τῇ Ἁγίᾳ Ἐκκλησίᾳ, πόλει καί ἑνορίᾳ ταύτῃ εἰς αἰώνας αἰώνων.
Ο Ιερέας : Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς.
Ο Προεστώς : Τήν Τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ ….
Ο Ιερέας :(Ερχόμενος στο μέσον και βλέποντας προς δυσμάς). Δόξα σοι Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι.
Ο Αναγνώστης :Δόξα Πατρί… Καί νῦν καί ἀεί…. Κύριε ἐλέησον»(3), εὐλόγησον.
Ο Ιερέας:(Απόλυση). Χριστός ὁ αληθινός Θεός ἡμῶν ταῖς πρεσβείαις τῆς Παναχράντου ………….. τῶν Ἁγίων καί δικαίων θεοπατόρων Ἰωακείμ καί Ἄννης, τοῦ Ἁγίου….. οὕ τήν μνήμην ἐπιτελοῦμεν καί πάντων σου τῶν Ἁγίων, ἐλεῆσαι καί σῶσαι ἡμᾶς ὡς ἀγαθός καί φιλάνθρωπος καί ἐλεήμων Θεός.
Ο Προεστώς : Πρόσδεξαι Κύριε ὁ Θεός,τήν δέησιν ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καί ἐλέησον ἡμᾶς.
Ο Αναγνώστης : Γένοιτο Κύριε τό ἔλεός σου ἐφ’ ἡμᾶς, καθάπερ ἡλπίσαμεν ἐπί Σέ.
Ο Προεστώς : Αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἀοίδίμων κτητόρων καί ἀνακαινιστῶν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας ταύτης.
Ο Αναγνώστης : Αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ο Ιερέας : Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν…
Ο Αναγνώστης : Ἀμήν.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Εάν δεν έχει Θ. Λειτουργία, διαβάζουμε την Τρίτη Ώρα αμέσως μετά την πρώτη. Συνήθως στις 11 η ώρα, διαβάζουμε και την έκτη Ώρα και ψάλλουμε την Παράκληση(μικρή) της Παναγίας. Έτσι κλείνει η καθ΄ημέρα ακολουθία κατά την περίπτωση αυτή. Όταν όμως έχει Θ. Λειτουργία συνεχίζουμε όπως περιγράφουμε πιο κάτω.
(Α5) Η Θ. Λειτουργία
Μετά τά «Πληρωτικά» ((Πληρώσωμεν τήν ἑωθινήν δέησιν…κ.λ.π.) και την εκφώνηση «Εἴῃ τό κράτος…» του Όρθρου, ο Ιερέας, αφίνει το επιτραχήλι του στο σημείο απ’ όπου το έλαβε και εισέρχεται στο Άγιο Βήμα. Στη συνέχεια παίρνει «καιρό» και αφού φορέσει τα Ιερά άμφια κάνει προσκομιδή, λέγοντας από τη θέση του τις τυχούσες εκφωνήσεις της υπόλοιπης ακολουθίας.
Όταν διαβαστεί η ευχή της πρώτης Ώρας «Χριστέ τό φῶς τό ἀληθινόν….» και το «Ἄξιον ἐστίν ὡς ἀληθῶς…..» ο Ιερέας, εκφωνεί ενώπιο της Αγίας Τράπεζας την «Εκτενή»(Εἴπωμεν πάντες…) και μετά την εκφώνηση «Ὅτι ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος….»,
Ο Ψάλτης: Ἀμήν. Καί το Τροπάριο.Ὑπό τήν σήν εὐσπλαχνίαν καταφεύγομεν Θεοτόκε· τάς ἡμῶν ἱκεσίας μή παρίδης ἐν περιστάσει, ἀλλ’ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, μόνη ἀγνή, μόνη εὐλογημένη.
Κατά την ώρα που ψάλλετε το πιό πάνω Θεοτόκιο, εμείς κατεβαίνουμε από τα στασίδια μας και στεκόμεθα με κατάνυξη, ο Ιερέας ανοίγει το «Παραπέτασμα» της Ωραίας Πύλης κάνει τις συνηθισμένες μετάνοιες προ της Αγίας Τράπεζας και κάνοντας με το Ιερό Ευαγγέλιο το σημείο του Τιμίου Σταυρού στο Αντιμνήσιο εκφωνεί·
Ο Ιερέας: «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ ….» και συνεχίζει τα Ειρηνικά. (Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν, κ.λ.π) ενώ απαντά ο Ψάλτης σε κάθε δέηση«Κύριε ἐλέησον». Μετά την εκφώνηση από τον Ιερέα «Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα …», τα παρακάτω αντίφωνα επαναλαμβάνοντας σε κάθε στοίχο « Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ Σῶσον ἡμᾶς ».
Ο Ψάλτης:(Τά α΄Αντίφωνα)
- Ἀγαθόν τό ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ καί ψάλλειν τῷ ὀνόματί σου, Ὕψιστε.
- Τοῦ ἀναγγέλειν τό πρωί τό ἔλεός Σου καί τήν ἀλήθειάν Σου κατά νύκτα.
- Ὅτι εὐθύς Κύριος ὁ Θεός ἡμῶν καἰ οὐκ έστιν ἀδικία ἐν αὐτῷ.
- Δόξα Πατρί……..Καί νῦν καί ἀεί……
Ο Ιερέας: Ἔτι καί ἔτι……..
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, …….
Τῆς Παναγίας ἀχράντου….
Ὅτι σόν τό κράτος……..
Μετά την εκφώνηση από τον Ιερέα τα παρακάτω αντίφωνα επαναλαμβάνοντας σε κάθε στοίχο « Πρεσβείαις τῶν Ἁγίων Σου, Σῶσον ἡμᾶς, Κύριε».
Ο Ψάλτης: (Τα β΄Αντίφωνα)
- Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο, ἐνεδύσατο Κύριος δύναμιν καί περιεζώσατο.
- Καί γάρ ἐστερέωσε τήν οἰκουμένην, ἥτις οὐ σαλευθήσεται.
- Τῷ οἴκῳ σου πρέπει ἁγίασμα, Κύριε, εἰς μακρότητα ἡμερῶν.
- Δόξα Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύματι.
- Καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἁμήν. Ὁ Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχεις……..
Ο Ιερέας: Ἔτι καί ἔτι……..
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, …….
Τῆς Παναγίας ἀχράντου….
Ὅτι ἀγαθός καί φιλάνθρωπος……..
Ανοίγονται τα βημόθυρα.
Μετά την εκφώνηση από τον Ιερέα τα παρακάτω αντίφωνα επαναλαμβάνοντας σε κάθε στοίχο « Σῶσον ἡμᾶς, Υἱέ Θεοῦ, ὁ ἐν Ἁγίοις θαυμαστός, ψάλλοντάς Σοι».
Ο Ψάλτης: (Τα γ΄Αντίφωνα)
- Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, ἀλαλάξωμεν τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρι ἡμῶν
- Προφθάσωμεν τῷ πρόσωπον αὐτοῦ ἐν ἐξομολογήσει καί ἐν ψαλμοῖς ἀλαλάξωμεν αὐτῷ, ὅτι Θεός μέγας Κύριος καί βασιλεύς μέγας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν.
- Ὅτι ἐν τῇ χειρί αὐτοῦ τά πέρατα τῆς γῆς καί τά ὕψη τῶν ὁρέων αὐτοῦ εἰσιν, ὅτι αὐτοῦ ἐστιν ἡ θάλασσα, καί αὐτός ἐποίησεν αὐτήν καί τήν ξηράν αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἔπλασαν.
Κατά την ώρα που ψάλλονται τα γ΄Αντίφωνα, γίνεται η Είσοδο του Ευαγγελίου.
Ο Ψάλτης: Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν Χριστῷ.Σῶσον ἡμᾶς Υἱέ Θεοῦ, ὁ ἐν Ἁγίοις θαυμαστός, ψάλλοντάς Σοι, Ἀλληλούϊα.
Ο Ψάλτης: Σῶσον ἡμᾶς Υἱέ Θεοῦ, ὁ ἐν Ἁγίοις θαυμαστός, ψάλλοντάς Σοι, Ἀλληλούϊα.
Στή συνέχεια ψάλλουμε τά Απολυτίκια του Αγίου της ημέρας, του Αγίου Ναού και τό Κοντάκιο.
Μετά την μεγάλη είσοδο, κλείνονται τα βημόθυρα. Μετά τό «Πρόσχωμεν τά Ἁγια τοῖς Ἁγίοις» κλείνεται το παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης. Κατά την ώρα του «Κοινωνικού», διαβάζεται η Τρίτη ΄Ωρα και στη συνέχεια η υπόλοιπη Θ. Λειτουργία.